Rozwód cywilny, a rozwód kościelny

Na początku należy zaznaczyć, że „rozwód czy unieważnienie małżeństwa” w kościele katolickim nie istnieje. Instytucja rozwodu występuje jedynie w prawie świeckim i ma na celu zakończenie istniejącego związku małżeńskiego poprzez wydanie wyroku rozwiązującego małżeństwo. Przesłanką do wydania wyroku rozwodowego jest trwały i zupełny rozpad małżeństwa. Dotyczy to sytuacji, kiedy przynajmniej jedno z małżonków decyduje się na rozstanie i zakończenie małżeństwa. 

W prawie świeckim możemy wyróżnić dwa typy rozwodu:

• rozwód z orzeczeniem o winie, który kończy małżeństwa z winy któregoś z małżonków, lub
• rozwód bez orzekania o winie, który kończy małżeństwo za porozumieniem stron.

Rozwód jest jedną z form kończących małżeństwo, występujący obok owdowienia czy unieważnienia małżeństwa.

Stwierdzenie „rozwód kościelny, czy unieważnienie małżeństwa”, jest to sformułowanie niewłaściwe i istniejące jedynie jako określenie potoczne.

Należy ponad wszelką wątpliwość należy podkreślić, iż w Kościele Katolickim zgodnie z przepisami prawa kanonicznego nie istnieje coś takiego jak „rozwód kościelny, czy unieważnienie małżeństwa kościelnego”, a małżeństwo raz zgodnie zawarte w ramach obowiązujących przepisów prawnych nie może zostać unieważnione.

Zdarza się jednak, iż małżeństwa już od momentu ich zawarcia obarczone są wadą, a to stanowi podstawę, aby dochodzić stwierdzenia nieważności małżeństwa w procesie przed trybunałem kościelnym.

W procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa, Trybunał Kościelny bada i orzeka, czy z określonych powodów małżeństwo zostało zawarte nieważnie. W prawie kanonicznym wyrok wydany przez Trybunał Kościelny stwierdzający nieważność małżeństwa, ma taki skutek, iż dane małżeństwo nigdy nie istniało. Nauka Kościoła Katolickiego głosi, że sakrament małżeństwa jest sakramentem nierozerwalnym, a skoro Trybunał Kościelny wydał wyrok stwierdzający nieważność małżeństwa – zatem małżeństwo nigdy nie istniało.

Wśród wad które mogą być podstawą do rozpoczęcia procesu o nieważność małżeństwa należy wyróżnić trzy główne grupy, są to:

• Przeszkody zrywające,
• Wady zgody małżeńskiej,
• Wady formy kanonicznej,

Trybunały Kościelne zazwyczaj prowadząc proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa rozpatrują ważność sakramentu z powodu wystąpienia wad zgody małżeńskiej.

W celu rozpoczęcia procesu należy wnieść skargę powodowa (odpowiednik pozwu w sądzie cywilnym) do właściwego sądu kościelnego.

W przypadku stwierdzenia nieważności zawartego wcześniej małżeństwa, przed stronami postępowania otwiera się możliwość ułożenia sobie na nowo życia w sakramentalnym związku małżeńskim zgodnie z nauka Kościoła jak i własnym sumieniem.