Egzekucja alimentów a dziecko za granicą

W ostatnich latach znacząco wzrosła emigracja Polaków za granicę czy to do krajów UE czy też poza nią. Nie jeden z Polaków odnalazł w emigracji skuteczny sposób uchyla się od płacenia alimentów na rzecz uprawnionego przebywającego w kraju. Jednak należy pamiętać, że pobyt dłużnika alimentacyjnego za granicą nie zwalnia go z obowiązku płacenia alimentów. W sytuacji, gdy zobowiązany do alimentacji rodzic przebywa za granicą i nie ma z nim kontaktu, środek umożliwiający wyegzekwowanie alimentów stanowią umowy międzynarodowe. Ważne jest aby osoba ubiegająca się o odzyskanie należności posiadała wydany przez polski sąd prawomocny wyrok zasądzający alimenty.

Procedura egzekwowania alimentów jest uzależniona od kraju, w którym przebywa dłużnik. Jeżeli miejscem jego pobytu jest kraj należący do Unii Europejskiej (a tak jest najczęściej), wówczas zastosowanie ma rozporządzenie Rady i Parlamentu Europejskiego nr 4/2009 z 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych, które weszło w życie z dniem 18 czerwca 2011 r. Rozporządzenie można stosować tylko na terenie krajów członkowskich UE, oprócz Danii. Dodatkowym ograniczeniem jest, fakt, iż procedura egzekucji na podstawie rozporządzenia ma zastosowanie tylko do wyroków zasądzających alimenty orzeczonych po 1 marca 2002 r.

Zgodnie z w/w rozporządzeniem procedurę egzekucji alimentów od osoby przebywającej na terenie państw UE, należy rozpocząć od tzw. wzywającego organu centralnego. Takim organem w Polsce jest Ministerstwo Sprawiedliwości, Departament Współpracy Międzynarodowej i Prawa Europejskiego, a organami wyznaczonymi do wykonywania zadań tego organu w zakresie przekazywania wniosków i podejmowania  wszelkich działań w odniesieniu do przekazanych wniosków są polskie sądy okręgowe. Tak więc, osoba, która nie otrzymuje alimentów powinna wystąpić za pośrednictwem sądu okręgowego właściwego dla swojego miejsca zamieszkania do organu wezwanego tj. specjalnego urzędu w kraju UE, w którym to mają być dochodzone alimenty. Osoba uprawniona dochodząca alimentów winna złożyć w sądzie okręgowym następujące dokumenty:

1. Podanie do Prezesa Sądu Okręgowego o przyjęciu wniosku i uznanie, stwierdzenie wykonalności lub wykonanie orzeczenia w sprawie zobowiązań alimentacyjnych;
2. Podpisany przez wierzyciela wniosek (na formularzu nr VI rozporządzenia) w dwóch wersjach językowych z wypełnioną częścią B (od pkt. 7 do 14). Ważne jest podanie w składanym wniosku numeru rachunku bankowego z numerami IBAN oraz SWIF;
3. Wyciąg z orzeczenia (formularz I lub II rozporządzenia) – wypełnia sąd, który wydał orzeczenie na pisemny wniosek wierzyciela;
4. Odpis orzeczenia zasądzającego alimenty z nadaną klauzulą wykonalności przygotowany do wykorzystania za granicą;
5. Ze względu na ekonomikę procesu oraz z uwagi na fakt, że przy okazji procedury egzekucyjnej dokonywanej w państwach UE mogą być potrzebne różne informacje, dlatego polskie sądy zwykle wymagają dodatkowych informacji niewskazanych w rozporządzeniu. Wśród nich najczęściej występują: odpis aktu urodzenia dziecka, zaświadczenie o zarobkach rodzica, zaświadczenie z uczelni o kontynuowanej przez dziecko nauce, zestawienie zaległości alimentacyjnych.

Powyżej wskazane dokumenty sąd okręgowy przekazuje do organu wezwanego w danym państwie UE.

Przedmiotowe rozporządzenie rozstrzyga również bardzo istotny problem – mianowicie co zrobić w sytuacji kiedy dłużnik alimentacyjny wyjechał z kraju i kontakt z nim się urwał,  a wierzyciel nie posiada ani adresu jego zamieszkania ani adresu zakładu pracy?

Zgodnie z rozporządzeniem nr 4/2009, w każdym kraju Unii wprowadzono specjalny urząd centralny, który zajmuje się ustaleniem dokładnego miejsca pobytu niesolidnego rodzica, jego ewentualnego pracodawcy czy też informacji o posiadanych środkach finansowych i majątku. Należy wystąpić z wnioskiem o poszukiwanie dłużnika w celu uzyskania alimentów za pośrednictwem sądu okręgowego właściwego dla swojego miejsca zamieszkania do urzędu w swoim kraju. Następnie urząd w Polsce prześle na specjalnym formularzu wniosek w tej sprawie do swojego odpowiednika w danym kraju Unii Europejskiej. Dokumenty, które należy załączyć do takiego wniosku, to:

1. Podanie do Prezesa Sądu Okręgowego o poszukiwanie dłużnika;
2. Podpisany przez wierzyciela wniosek o poszukiwanie dłużnika (formularz nr V do rozporządzenia);
3. Odpis orzeczenia zasądzającego alimenty z nadaną klauzulą wykonalności przygotowany do wykorzystania za granicą;
4. Wyciąg z orzeczenia (formularz I lub II rozporządzenia) – wypełnia sąd, który wydał orzeczenie na pisemny wniosek wierzyciela;

W sytuacji gdy osoba zobowiązana do alimentacji przebywa w kraju nienależącym do UE, wówczas zastowowanie ma Konwencja Nowojorska z dnia 20.06.1956 roku.

Zgodnie z art. 2 Konwencji każde państwo przystepujące do konwencji zobowiązuje się wyznaczyć organ przysyłający oraz organ przyjmujący. Zgodnie ze wskazanym postanowieniem w Polsce za organ przyjmujący wyznaczono Ministerstwo Sprawiedliwości, zaś za organ przysyłający sądy okręgowe.

Stosownie do art. 3 ust. 1 Konwencji uprawniony składa od polskiego sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce jego zamieszkania:

1. Podanie do Prezesa Sądu Okręgowego o przyjęciu wniosku;
2. Podpisany przez wierzyciela wniosek o dostarczenie od zobowiązanego alimentów. Ważne jest podanie w składanym wniosku numeru rachunku bankowego z numerami IBAN oraz SWIF;
3. Pełnomocnictwo uprawniające organ zagraniczny do prowadzenia egzekucji świadczeń alimentacyjnych z podpisem wierzyciela notarialnie poświadczonym;
4. Podpisane fotografie uprawnionego oraz jeżeli jest to możliwe również fotografia zobowiązanego;
5. Podobnie jak w procesie egzekucji alimentów opartym na rozporządzeniu 4/2009 tak i na podstawie Konwencji Nowojorskiej polskie sądy zwykle wymagają dodatkowych informacji niewskazanych w konwencji. Wśród nich najczęściej występują: oryginał zupełnego aktu urodzenia dziecka, oryginał skróconego aktu małżeństwa, zaświadczenie o zarobkach rodzica, zaświadczenie z uczelni o kontynuowanej przez dziecko nauce, zestawienie zaległości alimentacyjnych.
6. Kserokopia wyroku zasądzającego alimenty;

Po złożeniu przez uprawnionego wniosku wraz z kompletem wymaganych dokumentów, sąd okręgowy przesyła do sądu w kraju pobytu dłużnika alimentacyjnego dokumenty upoważniające do przeprowadzenia egzekucji w celu uzyskania alimentów. Warto podkreślić, iż wydanie wniosku i jego złożenie jest bezpłatne, natomiast trzeba zapłacić za wydanie odpisów wyroku i aktu urodzenia dziecka oraz notarialnie potwierdzonego podpisu na pełnomocnictwie.

Jeżeli po mimo podjęcia wyżej opisanych kroków wierzyciel alimentacyjny nadal ma problemy z wyegzekwowaniem zasądzonych alimentów, wówczas winien złożyć w swojej gminie zamieszkania wniosek o przyznanie świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego. Składając taki wniosek należy wykazać istnienie bezskuteczności wcześniej podjętych działań egzekucyjnych.